Grootste Brons aller tijden verlaat Wagenborgen

heeft u een leuk verhaal over bronsmotoren of heeft u iets meegemaakt? laat het ons weten.
Plaats reactie
Jan Vegter

Grootste Brons aller tijden verlaat Wagenborgen

Bericht door Jan Vegter » 23 sep 2006, 04:28

Grootste Brons aller tijden verlaat voorgoed Wagenborgen.

Wagenborgen, dorp der Bronzen, uit één familie: de huizen van Barmhartigheid, en de motorenfabriek te Appingedam.

Aan de weg die nu de familie Bronsweg heet, woonden een kleine anderhalve eeuw geleden op hun boerderij de broers Jan en Wolter Brons samen met hun zuster Trijntje. De twee broers waren samen met hun zuster de grondleggers van de Vereniging tot Christelijke Liefdadigheid, een oord voor lichamelijke gehandicapten en geestelijk gebrekkige mensen.

Van deze familie stamde ook Tjakko Brons af, de grondlegger van de wereldbekende Bronsmotorenfabriek, eerst was de fabriek gevestigd te Wagenborgen, om later door zoon Jan te worden voortgezet in Farmsum bij Delfzijl. Vanaf 1907 t/m 1989 zetelde de fabriek in Appingedam.

De naam voor de vereniging voor Lichamelijk gehandicapten en geestelijk gebrekkige mensen werd in de jaren zestig van de vorige eeuw omgedoopt tot Groot Bronswijk. Groot Bronswijk was een gemeenschap, een dorp binnen het dorp Wagenborgen, met voorzieningen, die kenmerkend waren voor wat grotere gemeenschappen. Gedurende tientallen jaren telde de instelling circa 1000 mensen, 200 medewerkers en 800 patiënten. Het zelfvoorziende karakter van de inrichting was de meest in het oog springende eigenschap gedurende haar 130-jarig bestaan. Meer dan een eeuw lang werkten de patiënten onder toeziend oog van en samen met de medewerkers in diverse afdelingen die bijdroegen tot het dagelijkse bestaan van de gemeenschap. Men had een eigen schoenmakerij, een naaiafdeling, een wasserij, een smederij, een bakkerij, een slagerij, een mattenmakerij, een kapper, een boerderij met vee, en men bezat vele bunders grond waarop groenten werden verbouwd voor eigen consumptie. Het drinkwater werd opgepompt via twee grote pompen en gezuiverd in de karakteristieke watertoren. Met dit water werden alle gebouwen voorzien, men was alleen al veel water nodig voor de eigen wasserij, verder had men het water nodig voor dagelijks gebruik. Men had zelfs een eigen kerkhof, waar zowel patiënten alsook medewerkers en zelfs directie leden werden begraven.

Ook was er een eigen machinekamer, waar geleidelijk grote stoomketels werden geplaatst voor het verwarmen van alle gebouwen en voor het warme water van de wasserij. De stoomketels werden eerst met turf en later met kolen en in de zeventiger jaren met gas gestookt. Met de stoom werd er een stoommachine in beweging gebracht, die op zijn beurt de aandrijving van o.a. de wasserij deed, maar vooral ook zorgde voor de opwekking van eigen elektriciteit. Men was dus nagenoeg zelfstandig, en men behoefde dus niet van derden afhankelijk te zijn. In de veertiger jaren werd de dubbelwerkende “Breda” stoommachine vervangen door een 4 cilinder Bronsmotor van 80 pk, die voor een vriendenprijs door Brons Appingedam was verkocht aan de Stichting voor Liefdadigheid. In de zestiger jaren kwam er wederom een uitbreiding van het machine park, deze keer werd er een 6 cilinder Thomassen dieselmotor van 400 pk geplaatst. Thomassen was gelijk Brons een Nederlandse fabrikant van gas en dieselmotoren. In de zeventiger jaren werd er wederom uitgebreid met het machinepark, en deze keer werd er weer een grote Brons dieselmotor geplaatst van 750 pk. Beide dieselmotoren, de Thomassen en de Brons, werden gebruikt voor het opwekken van stroom. De Thomassen motor werd begin tachtiger jaren vanwege zijn leeftijd en zijn draaiuren stil gezet, de Brons kon het wel alleen af. Sinds 2004 staat ook deze Bronsmotor stil, gelijk men ook het vuur in de stoomketels heeft gedoofd, omdat er al vele gebouwen van Groot Bronswijk leegstonden, daar er in de negentiger jaren al vele patiënten waren vetrokken naar o.a. Hogezand, Delfzijl en Winschoten waar nieuwbouw was gepleegd om deze patiënten te huisvesten. De resterende gebouwen werden in 2004 voorzien van een eigen centrale verwarmings installatie.

De watertoren werd al jaren lang niet meer gebruikt, daar men ook in de eind zestiger jaren een nieuwe waterzuivering installatie in gebruik had genomen, deze waterzuivering installatie word nu eind oktober 2006 stilgelegd, daar er geen water meer word gebruikt door het vertrek van de laatste patiënten. Vele gebouwen zijn al gesloopt, en de machinekamer grenzend aan de watertoren is nu aan de beurt. De Thomassen en Bronsmotor zijn verkocht aan Jan Vegter, evenals de complete inhoud van de machinekamer. Eigenaar Woonzorg Nederland zag ook het historische belang in van beide motoren. Sinds een jaar is Jan Vegter uit Siddeburen, beheerder van het Bronsarchief en schrijver van 2 boeken over de Brons geschiedenis en de Bronsmotoren, bezig met het ontmantelen van de beide dieselmotoren. De Thomassenmotor gaat naar een particuliere verzamelaar van alleen motoren van Nederlandse makelij. De Thomassen motor wordt daar samen met andere bekende en minderbekende Nederlandse motoren geplaatst in een grote hal te Hardinxveld-Giessendam, waar e.e.a. t.z.t. draaiende te bezichtigen zal zijn.

De grote 6 cilinder Bronsmotor, met cilinders in V vorm en een vermogen van 750 pk bij 375 omwentelingen per minuut, met een gewicht van 15000 kg en een hoogte van 3.30 meter, wordt door Jan Vegter geplaatst op een daarvoor speciaal gebouwde trailer, waarop deze motor weer moet kunnen draaien. Op deze manier worden beide motoren van de slopershamer gered en blijven de machines bestaan voor het nageslacht. De Bronsmotor zult u temidden van nog drie andere kleinere Bronsmotoren vanaf volgend jaar kunnen aanschouwen op diverse Oogstfeesten en andere activiteiten. Komende winter en voorjaar zullen de dieplader met motoren worden afgebouwd om in 2007 deel te kunnen nemen aan een te organiseren activiteit van het feit dat het 100 jaar is geleden dat Jan Brons zijn fabriek te Appingedam in gebruik nam.

Afbeelding

Beide motoren zullen 11 november 2006 uit de machinekamer worden gehaald. Voor deze gebeurtenis heeft sloper Jager uit Midwolde het dak eerder van de machinekamer afgehaald dan geplant, om vervolgens met een grote telescoopkraan van K.T.C.uit Zuidbroek en speciaal daarvoor gemaakte hijsgereedschappen van Mennes uit Groningen de motoren uit de machinekamer te gaan hijsen. De Thomassen motor gaat op transport naar de nieuwe eigenaar, en de Bronsmotor word geplaatst op een door Koop Materieel uit Veendam speciaal aangepaste dieplader, die door de Koop Holding groep is aangeboden ter ondersteuning van dit project.

Heeft u vragen over het e.e.a dan kunt u contact opnemen met Jan Vegter, Hoofdweg 107, 9628 CM te Siddeburen. tel: 0598-432299

wildeman
Berichten: 4
Lid geworden op: 08 nov 2008, 22:21

Re: Grootste Brons aller tijden verlaat Wagenborgen

Bericht door wildeman » 10 nov 2008, 21:08

Hier een filmpje met de draaiende motor uit Wagenborgen:

http://www.youtube.com/watch?v=SlLNKu5ZE9w

Groet,
Tonny Wildeman

Plaats reactie